"Dydaktyka i jej paradygmaty" to rozwinięcie i uszczegółowienie sposobu myślenia o dydaktyce ogólnej jako dyscyplinie naukowej, który został zaproponowany w książce "Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce" (PWN 2018). Dorota Klus-Stańska utworzyła w niej rodzaj mapy współistniejących paradygmatów dydaktycznych, których założenia prowadzą do odmiennego pojmowania procesów uczenia się i nauczania, a w konsekwencji także innych powiązanych z nimi zjawisk i fenomenów edukacyjnych. Wskazane przez nią trzy wewnętrznie zróżnicowane paradygmaty: obiektywistyczny, interpretatywno-konstruktywistyczny oraz transformatywny, stały się kanwą, na której autorki rozdziałów proponowanej obecnie książki podjęły próbę rozpoznania „na nowo” założeń rządzących ustaleniami i badaniami dydaktycznymi w określonych obszarach, rozwijając też kluczowe zagadnienia słabiej eksponowane lub pomijane przez dominującą w Polsce dydaktykę akademicką. Otwarcie debaty nad takimi związanymi z kształceniem kwestiami jak między innymi: wiedza ucznia, komunikacja, czas, przestrzeń itd. przy jednoczesnej zwielokrotnionej paradygmatycznie analizie wątków znanych, ale powszechnie prezentowanych jednostronnie, poszerza refleksję nad uczeniem się i nauczaniem, dając możliwość nowego ich rozumienia. Książka kierowana jest zarówno do studentów pedagogiki i wszystkich kierunków nauczycielskich, jak i do kadry uniwersyteckiej zajmującej się naukowo zagadnieniami kształcenia. Utworzenie mapy paradygmatów może służyć nie tylko rozpoznaniu tych, które nie są nam znane, ale przede wszystkim umożliwia rekonstrukcję własnych założeń i dotarcie do tych przyjmowanych nieświadomie i bezrefleksyjnie. Otwiera to krytyczną świadomość wobec swojej dotychczas przyjmowanej „odruchowej” interpretacji świata edukacji, ale też stwarza możliwość dokonania wyboru i ewentualnej zmiany. Osadzenie dydaktyki w perspektywie paradygmatycznej pozwala nie tylko zauważyć radykalnie odmienne wyjaśnienia i koncepcje, ale przede wszystkim daje wgląd w rządzące nami z ukrycia założenia, które nieuchronnie kształtują myślenie o uczeniu się w warunkach instytucjonalnych, definiują sposoby ich badawczego poznawania, a także zamykają możliwości dostrzeżenia zjawisk i problemów, które nie mieszczą się w schemacie obowiązującego paradygmatu.

Spis treści: Wprowadzenie o tym, dlaczego i jak powstała ta książka. Porozmawiajmy raz jeszcze o paradygmatach. Rozdział 1. Wiedza w szkole / Dorota Klus-Stańska. 1.1. Dydaktyka metody versus dydaktyka wiedzy. 1.2. Trzy podejścia do natury wiedzy i jej struktury – w poszukiwaniu metafor i definicji. 1.3. Typologie wiedzy ; Rozdział 2. Nauczyciele. Sposoby bycia w świecie nauczania / Bogusława Dorota Gołębniak. 2.1. Nauczanie osadzone w paradygmatach obiektywistycznych. 2.2. Nauczanie w paradygmatach interpretatywno-konstruktywistycznych. 2.3. Nauczanie transformatywne ; Rozdział 3. Przestrzeń i rzeczy jako środowisko uczenia się / Jolanta Kruk. 3.1. Przestrzeń, środowisko i miejsca uczenia się. 3.2. Paradygmaty dydaktyczne jako podstawa dla modeli organizowania przestrzeni uczenia się. 3.3. Rzeczy uczące a zasada poglądowości. Środki dydaktyczne i „otwarte” przedmioty uczenia się. 3.4. Szkoła i klasa jako przestrzeń uczenia się. 3.5. Descholaryzacja i ruch open space z perspektywy transformatywnej. 3.6. Rozszerzenie i usieciowienie środowiska uczenia się. 3.7. Różnorodność oraz zmienność środowisk edukacyjnych i „nieoczywiste” miejsca edukacji. 3.8. Podsumowanie ; Rozdział 4. Czas i dydaktyka / Maria Groenwald. 4.1. Czas w dydaktykach obiektywistycznych. 4.2. Czas w dydaktykach nieobiektywistycznych. 4.3. Podsumowanie ; Rozdział 5. Komunikacja w szkole / Agnieszka Nowak-Łojewska. 5.1. Teorie języka. 5.2. Paradygmaty dydaktyki a komunikacja. 5.3. Podsumowanie ; Rozdział 6. Ocenianie szkolne w granicach i na pograniczach paradygmatów / Grażyna Szyling. 6.1. Ocenianie szkolne w paradygmatach obiektywistycznych. 6.2. Ocenianie szkolne w paradygmatach nieobiektywistycznych. 6.3. Koncepcje hybrydowe w ocenianiu szkolnym: w stronę kompromisowych rozwiązań praktycznych. 6.4. Ocenianie jako uczenie się (assessment as learning): inspiracje konstruktywistyczne i rozwiązania systemowe ; Rozdział 7. Dydaktyczne koncepcje podręcznika / Monika Wiśniewska-Kin. 7.1. Podręcznik w zmieniającej się szkole. 7.2. Podręcznik jako przedmiot badań w dydaktyce. 7.3. Modele podręcznika. 7.4. Podręcznik pod lupą – poszukiwanie ukrytych znaczeń w podręczniku. 7.5. Edukacja bez podręcznika (w paradygmacie transformatywnym/dydaktyce transformatywnej). 7.6. Podsumowanie ; Rozdział 8. E-podręcznik – cyfrowy następca tradycyjnego podręcznika? / Lidia Bielinis. 8.1. Czym jest e-podręcznik? 8.2. E-podręcznik zorientowany obiektywistycznie. 8.3. Zindywidualizowana postać e-podręcznika w paradygmatach interpretatywno-konstruktywistycznych. 8.4. Szczególna postać e-podręcznika w paradygmatach transformatywnych. 8.5. E-podręcznik – pytania o przyszłość ; Rozdział 9. Planowanie działalności edukacyjnej / Ewa Filipiak. 9.1. Wprowadzenie: pojęcia i konteksty. 9.2. Po co nauczycielom wiedza o planowaniu? 9.3. Planowanie jako proces podejmowania decyzji. 9.4. Konspekt, scenariusz czy dokumentacja pedagogiczna. 9.5. Planowanie w paradygmacie obiektywistycznym. 9.6. Planowanie w paradygmacie interpretatywno-konstruktywistycznym. 9.7. Planowanie w paradygmacie transformatywnym. 9.8. Planowanie a strategia myślenia dydaktycznego.